از تبار باران (بررسی اشعار محمد زهری از منظر سبک شناسی) نشر تیرگان
ﻣﺤﻤﺪ زﻫﺮي، ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻫﻨﺮي و ﻧﻮﺷﺘﺎري ﺧﻮد را از پانزده ﺳﺎلگی ﻳﻌﻨﻲ از ﺳﺎل 1320 ﺑﺎ چـﺎپ ﻣﻘﺎﻟـﻪ و ﻣﻄﺎﻟـﺐ ﻃﻨـﺰ آﻣﻴـﺰ در ﻧـﺸﺮﻳﻪی ﺗﻮﻓﻴﻖ و همچنین ﺑﺎ چاپ داﺳﺘﺎنﻫـﺎی ﻛﻮﺗـﺎه دردﻳگـﺮ روزﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎی ﻣﺸﻬﻮر آن روزگار آﻏﺎز ﻛﺮد. ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺷﻌﺮی ﻛﻪ ﺳﺮود، اﻧﺸﺎیی ﺑﻮد ﻛﻪ ﺷﺎدروان دﻛﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻌﻴﻦ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان”ﻓﺮﺻﺖ”داده ﺑﻮد. دﻛﺘﺮﻣﻌﻴﻦ ﺷﻌﺮ را ﺷﻨﻴﺪ و زﻫﺮي را ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻧﻤﻮد. ﺑﻌﺪﻫﺎ زﻫﺮی ﻛﺎر ﺳﺮودن ﺷﻌﺮ را ﺟﺪیﺗﺮ دﻧﺒﺎل ﻛﺮد ﻛـﻪ به قول خودش جسته و گریخته در نشریات آن سالها منتشر میشد.
ﻣﺤﻤﺪ زﻫﺮي،ﻳﻜﻲ از ﺷﺎﻋﺮان ﻧﻮپردازي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ دو دﻫـﻪي 1330 تا 1350ّ ﺑﺎ ﺗﺴﻠﻂ و اﺣﺎﻃﻪ ﺑﻪ ﺷﻌﺮ ﻗﺪﻳﻢ و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻛﺎﻣﻞ در ﺷﻌﺮﻛﻼﺳﻴﻚ، ﻧـﻮپـﺮدازيﻛـﺮده اﺳـﺖ. ﻣﻔـﺎﻫﻴﻢ ﺷـﻌﺮش، ﺑﺎزﺗـﺎب ﻣسائل اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ـ ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻣﺮدﻣﻲ اﺳﺖ. ﺑﻴﺎﻧﺶ وﺻﻔﻲ، ﻣﻮﺟﺰ و ﻛﻮﺗﺎه اﺳﺖ و ﺷﺶ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪي ﺷﻌﺮ ﺑـﻪ ﻧـﺎمﻫـﺎي”ﺟﺰﻳـﺮه”،”گلایه”،”ﺷـﺐﻧﺎﻣـﻪ و ﻗﻄﺮهﻫﺎي ﺑﺎران”،”ﻣﺸﺖ در ﺟﻴـﺐ”،”پیر ﻣـﺎ گفت”«،”…و ﺗﺘﻤـﻪ” و همچنین چند ﻏﺰل دارد.
در اﻳﻦ پژوﻫﺶ ﻛﻠﻴﻪي ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺷﻌﺮﻫﺎي اﻳـﻦ ﺷـﺎﻋﺮ ﺗﻮاﻧـﺎ از ﻧﻈـﺮ ﺳﺒﻚﺷﻨﺎﺳﻲ در ﺳﻪ ﺳﻄﺢ ادﺑﻲ، زﺑﺎﻧﻲ و ﻓﻜﺮي ﺑﺮرسی و ﺑـﻪ ﺳـﺆاﻻت زﻳﺮ پاﺳﺦ داده میﺷﻮد:
1ـ آﻳﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺷﻌﺮ ﻛﻬﻦ ﻓﺎرسی ﺑﺮ اﺷﻌﺎر زﻫﺮی ﺑﻪ چشم میﺧﻮرد؟ اﻳﻦ ﺗﺄﺛﻴﺮ چگونه ﺧﻮد را ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ؟(در ﺣﻴﻄﻪي زﺑﺎﻧﻲ ﻳﺎ ﻓﻜﺮي؟)
2ـ وزن و ﻗﺎﻓﻴﻪ دراﺷﻌﺎر ﻣﺤﻤﺪ زﻫﺮي ﺑﻪ چه ﺻﻮرت اﺳﺖ؟
3ـ زﺑﺎن در ﺷﻌﺮ ﻣﺤﻤﺪ زﻫﺮي چگونه ﺟﻠﻮهگر میﺷﻮد؟
4ـ ﻓﺮم و ﻗﺎﻟﺐ اﺷﻌﺎر ﻣﺤﻤﺪ زﻫﺮي چیست؟
5ـ چه مضامین و مفاهیمی در اشعار محمد زهری به چشم میخورد؟
6ـ ﻣﺤﻤﺪ زﻫﺮي از ﻛﺪام ﺻﻮر ﺧﻴﺎل ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮده اﺳﺖ؟
ﻓﺼﻞ اول کتاب از تبار باران (بررسی اشعار محمد زهری از منظر سبک شناسی) از نشر تیرگان اﺧﺘﺼﺎص دارد ﺑـﻪ ذﻛـﺮ ﻛﻠﻴـﺎت و ﻣﻔـﺎﻫﻴﻢ و زﻧﺪگیﻧﺎﻣﻪی ﺷﺎﻋﺮ و اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮﻫﺎي ﺷـﺎﻋﺮان و ﻧﻮﻳـﺴﻨﺪگان و ﻣﻨﺘﻘـﺪان ﻫﻢدورهي زﻫﺮی درﺑﺎرهی آﺛﺎر و اﻓﻜﺎر اﻳﻦ ﺷﺎﻋﺮ.
در ﻓﺼﻞ دوم، ﺳﺮودهﻫﺎی ﺷﺎﻋﺮ در ﺳﻄﺢ ادﺑـﻲ ﺑﺮرﺳـﻲ ﻣـیگـﺮدد یعنی ﻋﻠﻢ ﺑﻴﺎن ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺸﺒﻴﻪ، اﺳﺘﻌﺎره، ﻛﻨﺎﻳﻪ، ﻣﺠﺎز و همچنین ﺑﺪﻳﻊ ﻣﻌﻨﻮی از ﻗﺒﻴﻞ ﺗـﻀﺎد، پـﺎرادوﻛﺲ، ﻣﺒﺎﻟﻐـﻪ، ﺗﻠﻤـﻴﺢ، ﺗـﻀﻤﻴﻦ، ﺗﻤﺜﻴـﻞ، ﻣﺮاﻋﺎت ﻧﻈﻴﺮ و…و ﺑﺴﺎﻣﺪ ﻛﺎرﺑﺮد آنﻫﺎ در ﺷﻌﺮﻫﺎ ﺑﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﻧﻤـﻮدار ﻣﺸﺨﺺ میﺷﻮد و ﻫﻤﻴﻦﻃﻮر ﺑﺪﻳﻊ لفظی ﻛﻪ ﺷـﺎﻣﻞ ﺟﻨـﺎس و ﺗﻜـﺮار و اﻧﻮاع آنﻫﺎ میﺑﺎﺷﺪ، در ﺳﺮودهﻫﺎی ﻣﺤﻤﺪ زﻫﺮی ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺤﻠﻴـﻞ ﻗﺮار میگیرد.ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻗﺎﻟﺐﻫﺎی ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده ﺷﺪه در ﺷﻌﺮ ﻧﻴـﺰ ﺑﺮرﺳـی میگردد و ﺑﺴﺎﻣﺪ ﻛﺎرﺑﺮد آنﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺸﺨﺺ میگردد.
در ﻓﺼﻞ ﺳﻮم، ﺳﺮودهﻫﺎی ﺷﺎﻋﺮ در ﺳﻄﺢ زﺑﺎنی ﺑﺮرﺳـی ﻣـیﺷـﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺳﻄﺢ آوایی، ﻟﻐﻮی و ﻧﺤﻮی ﺗﻘﺴﻴﻢ میگردد.در ﺳﻄﺢ آوایی، موسیقی ﺑﻴﺮونی(وزن ﻋﺮوضی)، موسیقی ﻛﻨـﺎري(ﻗﺎﻓﻴـﻪ و ردﻳـﻒ)و موسیقی درونی(ﺗﻜﺮار و ﺟﻨﺎس) و اﻧﻮاع آنﻫﺎ ﺑﺮرسی میﺷﻮد.در ﺳﻄﺢ ﻟﻐﻮي، ﺑﻪ ﻣﻴﺰان اﺳﺘﻔﺎده از ﻟﻐﺎت ﻋﺮﺑﻲ، ﺗﺮکی و…پﺮداﺧﺘـﻪ میﺷـﻮد. ّاﺳﺎمی ﻣﺸﺘﻖ، ﻣّﺮﻛﺐ، اﻧﻮاع ﺻﻔﺖ ﻣﺮﻛﺐ(ﻓﺎعلی و ﻣﻔﻌﻮﻟﻲ)، ﺑﺴﺎﻣﺪ ﺗﻜﺮار واژگان ﻛﻠﻴﺪی، ﺑﺮخی از ﻓﺮآﻳﻨـﺪﻫﺎی واجی و همچنین ﻛـﺎرﺑﺮد زﺑـﺎن ﻣﺤﺎوره در ﺳﺮودهﻫﺎی ﻣﺤﻤﺪ زﻫﺮی ﻣﻮرد ﺑﺮرسی ﻗﺮار میگیرد.در ﺳﻄﺢ ﻧﺤﻮی ﻧﻴﺰ ﺟﻤﻠﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻛﻮﺗﺎه و ﺑﻠﻨـﺪ ﺑـﻮدن، ﺣـﺬف و اﻳﺠـﺎز ﻣـﻮرد ﺑﺮرسی ﻗﺮار میگیرند. و ﺑﺮخی از ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎی ﻛﻬﻦ دﺳﺘﻮری ﻧﻴﺰ در ﺷـﻌﺮ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار میگیرد.در ﺳﻄﺢ ﻓﻜﺮی ﻧﻴـﺰ ﻣﺤﺘـﻮای ﺳـﺮودهﻫـﺎی ﺷﺎﻋﺮ ﺗﺤﻠﻴﻞ و ﺑﺮرسی میﺷﻮد.
در بخشی از کتاب از تبار باران (بررسی اشعار محمد زهری از منظر سبک شناسی) میخوانیم:
موسیقی درونی ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺷﺎﻋﺮ را ﺑﻪ وادی ﺑﺎزی ﺑـﺎ ﻛﻠﻤـﺎت و ﻧﻮعی ﻓﺮﻣﺎﻟﻴﺴﻢ ﻛﻪ ﻣﺰاﺣﻢ ﺳﻼﻣﺖﺷﻌﺮ اﺳﺖ،ﺑﺒﺮد. ﻧﻴﻤـﺎ ﻛـﻢﺗـﺮ ﺑـﻪ آن ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ وﻟﻲ اﺳﺘﻔﺎدهی آگاﻫﺎﻧﻪ و ﻣﻌﻘﻮل از آن اﻣﺮی اﺳﺖ ﺿـﺮوری ﻛﻪ هیچ ﺷﺎﻋﺮ ﺗﻮاﻧﺎیی نمیﺗﻮاﻧﺪ از آن چشمپوشی ﻛﻨﺪ.
در ﺑﺮرﺳﻲ ﺳﻄﺢ ادﺑﻲ اﻳﻦًﻛﺘﺎب، در ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺪﻳﻊ ﻟﻔﻈﻲ، ﻣﻔـﺼﻼ ﺑﻪ ﻣﺒﺤﺚ ﺗﻜﺮار و اﻧﻮاع آن و اﻧﻮاع ﺟﻨﺎس و ﺑـﺴﺎﻣﺪ اﺳـﺘﻔﺎدهی زﻫـﺮی از اﻳﻦ ﺗﺮﻓﻨﺪﻫﺎ ﺑﺮای ﻣﻮﺳﻴﻘﺎییﺗﺮ ﻛﺮدن ﻛﻼم، پرداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. در اﻳـﻦ ﺑﺨﺶ ﻧﻴﺰ اﺷﺎرهی ﻛﻮﺗﺎهی ﺑﻪ اﻳﻦ آراﻳﻪﻫﺎ میﺷﻮد.
اگر عاشق ادبیات هستید حتما کتاب از تبار باران (بررسی اشعار محمد زهری از منظر سبک شناسی) از نشر تیرگان را تهیه کنید. مطمئن باشید بسیار لذت خواهید برد.
arashtirafkan@gmail.com –
برای علاقه مندان به این شاعر میتواند جالب باشد.